تمبک (تنبک) و تکنیک های نواختن آن + قدمت و تاریخچه تمبک

تمبک چیست + تاریخچه تمبک ؟

تمبک، تنبک یا ضرب، یک طبل جامی شکل ایرانی است. این ساز به عنوان ساز اصلی موسیقی سنتی ایران شناخته می‌شود. تمبک یک ساز تک‌پوستی به ارتفاع حدود ۴۳ سانتی‌متر با قطر پوستی حدود ۲۸ سانتی‌متر است. بدنه‌ی آن از یک تکه چوب و با نقش و نگار حکاکی شده و طرح هندسی ساخته می‌شود. قسمت پایین بدنه کمی ضخیم‌تر از قسمت بالا برای دوام بیشتر است. ضخامت دیواره بدنه حدود ۲ سانتی‌متر است. نوازنده می‌تواند با گرم کردن، سرد کردن، مرطوب کردن یا خشک کردن پوست، به صدای بم مورد نظر بر روی ساز دست یابد. نوازندگان برجسته تمبک اغلب تکنوازی‌هایی با مدت زمان ده دقیقه یا بیشتر اجرا می‌کنند. همچنین نوازندگان مدرن تمبک به طور تصاعدی تکنیک‌های مورد استفاده هنگام نواختن تمبک را گسترش می‌دهند. در این مقاله به تاریخچه تمبک (تاریخچه تنبک) می پردازیم. برای خرید تنبک به فروشگاه دنیای ساز مراجعه کنید.

تمبک از کجا آمده است؟

تمبک یک ساز کوبه‌ای است که از ایران سرچشمه گرفته و نقش مهمی در سنت‌های موسیقی این کشور دارد. ریشه‌های عمیق آن در موسیقی ایرانی به جزء جدایی‌ناپذیر میراث فرهنگی ایران تبدیل شده است. طی قرن‌ها، اهمیت آن در منظره پرجنب‌و‌جوش موسیقی ایران به نمایش گذاشته شده است.

تمبک یکی از ساز های کوبه ای است که عمیقا در موسیقی ایرانی ریشه دوانده و نقش اساسی خود را در طول نسل‌ها حفظ کرده است. طراحی منحصر به فرد و تکنیک نواختن آن نقش مهمی در اهمیت ماندگار آن داشته است. چه در آهنگ‌های کلاسیک و چه در موسیقی تلفیقی معاصر مورد استفاده قرار گیرد، تمبک گواه میراث موسیقی و میراث هنری پویای ایران است.

“زمانی که شروع به نواختن ضرب کردم، این ساز از اعتبار افتاده بود. نوازنده‌ ضرب را موسیقی‌دانی کم‌مایه، و حتی مضحکه‌ تلقی می‌کردند؛ هیچ‌کس جرات نمی‌کرد دلش بخواهد ضرب بنوازد. نواختن ضرب به معنای چشم‌پوشی از تمام اعتبار و احترام به عنوان یک موسیقی‌دان بود. با وجود این، من شروع به نواختن آن کردم. عشق به ساز بر تمسخر و تحقیر چربید. در آن زمان تصمیم گرفتم به هر روشی که ممکن است این دیدگاه منفی را تغییر دهم. به همین منظور، به طور مداوم تمرین می‌کردم.” – استاد حسین تهرانی (از کتاب “آموزش تمبک”)

نگاهی کوتاه به تاریخچه‌ تمبک نوشته پیمان ناصح پور

چکیده: در این یادداشت، به بررسی تاریخچه‌ تمبک (طبل جامی شکل ایرانی) می‌پردازیم. همچنین، در مورد نقش مهم استاد حسین تهرانی (پدر تمبک مدرن) توضیح داده شده است.

دانستن و درک تاریخچه‌ تمبک شاید برای تبدیل شدن به یک نوازنده‌ عالی تمبک ضروری نباشد. حتی ممکن است برای برخی، چندان هم جالب نباشد. با وجود همه‌ این‌ها، من بر این باورم که درک و آشنایی با تاریخچه‌ موسیقی و موسیقی‌دانان، به فرد دیدگاهی وسیع‌تر و نگاهی جامع‌تر نسبت به مفهوم موسیقی‌دان بودن می‌بخشد. هدف اصلی این یادداشت کوتاه، ارائه خلاصه‌ای از تاریخچه‌ تمبک است.

در ابتدا باید توجه داشته باشید که امروزه، تمبک (همچنین به نام “ضرب” شناخته می‌شود) و دف، تنها دو ساز ملی کوبه‌ای ایران (ایران باستان) به شمار می‌روند. همچنین، وجود طبل‌های جامی شکل در آسیا، شمال آفریقا و شرق اروپا، اهمیت این دسته‌ سازها را نشان می‌دهد، اما متاسفانه، منشأ پیدایش تمبک همچنان مورد اختلاف است. با این حال، متخصصان ریشه‌شناسی ثابت کرده‌اند که نام پهلوی (زبان فارسی پیش از اسلام) تمبک، “دمبلگ” بوده است. بنابراین، می‌دانیم که تمبک سازی قدیمی و پیش از دوره‌ اسلامی است.

از یک طرف، نام‌های مختلفی که برای تمبک در طول تاریخ در اشعار فارسی به کار رفته، کاربرد این ساز را در مناطق مختلف ایران باستان نشان می‌دهد. از طرف دیگر، تا جایی که من می‌دانم، هیچ اشاره‌ای به کاربرد این ساز در متون فارسی یا عربی مربوط به موسیقی هنری ایران وجود ندارد. برای مثال، نسخه‌ خطی قدیمی‌ای با عنوان “کنز التُحَف” در مورد تئوری موسیقی سنتی ایران (به احتمال زیاد نوشته‌ “حسن کاشانی”) وجود دارد که در آن، نویسنده در انتهای کتاب، به روش ساخت سازهای مختلف دوره‌ی خود می‌پردازد، اما متاسفانه، نویسنده به سازهای کوبه‌ای (به ویژه تمبک) در توضیحات خود اشاره‌ای نکرده است.

تمبک در دو نقاشی ایرانی

مهدی مقیچه (نقاش) و نویسنده،، دو نقاشی فوق را که در سال‌های ۱۵۱۹ و ۱۵۹۰ کشیده شده بود، پیدا کردند و این نقاشی‌ها نوازندگان کولی تمبک را نشان می‌دهند. تا آنجا که نویسنده می‌داند، این‌ها قدیمی‌ترین اسناد تصویری هستند که به طور واضح تمبک را نشان می‌دهند.

نقش مهم استاد حسین تهرانی

تمبک پیش از استاد حسین تهرانی، سازی همراهی‌کننده محسوب می‌شد که توسط «تصنیف‌خوانان» نواخته می‌شد. لازم به ذکر است که در دوره قاجار خوانندگان به دو دسته تقسیم می‌شدند: «آوازخوان» و «تصنیف‌خوان». نقش آوازخوان، خواندن آهنگ‌های غیر ریتمیک رپرتوار ردیف موسیقی ایرانی و نقش تصنیف‌خوان، خواندن آهنگ‌های ریتمیک موسیقی سنتی ایرانی بود.

تا جایی که من می‌دانم، اطلاعاتی در مورد استفاده از تمبک در موسیقی هنری ایران وجود ندارد، اگرچه نقاشی‌هایی که من و مقیچه  پیدا کردیم نشان می‌دهند که حداقل طبل‌های جامی در بین نوازندگان عامی یا کولی‌ها رواج داشته است. با این حال، خبر خوب این است که اطلاعات ما در مورد تمبک و نوازندگان تمبک دوره قاجار، به لطف دو کتاب مهم در مورد تاریخ موسیقی سنتی ایران توسط آقایان خلقی و مشحون، کافی است.

توجه داشته باشید که در دوران پیش از قاجار، همانطور که نقاشی‌ها و سایر اسناد نشان می‌دهند، در موسیقی سنتی ایران از دف به طور گسترده استفاده می‌شد، بنابراین می‌توان استنباط کرد که دف به تدریج در دوره قاجار جای خود را به تمبک داد.

اولین کسی که تلاش کرد نقش مستقلی به تمبک بدهد، حسین تهرانی بود. او زندگی خود را وقف ارتقای تمبک در ایران و اروپا کرد. او همچنین با کمک تعدادی دیگر از نوازندگان، اولین کتاب آموزشی تمبک به نام «آموزش تمبک» را نوشت.

پوست تمبک نسبت به تغییر رطوبت بسیار حساس است. این مسئله‌ای برای تمام نوازندگان تمبک بود. استاد حسین تهرانی از استاد ابراهیم قنبری‌مهر (سازنده و طراح سازهای موسیقی) خواست تا راه حلی برای این مشکل پیدا کند. در واقع، استاد ابوالحسن صبا (نوازنده‌ چند ساز) استاد ابراهیم قنبری‌مهر را به حسین تهرانی معرفی کرد. این منجر به طراحی تمبک کوکی توسط استاد ابراهیم قنبری‌مهر شد. با افسوس، این نوع تمبک اقبال خوبی نداشت. به نظر می‌رسد نوازندگان تمبک ترجیح می‌دهند از تمبک کوکی استفاده نکنند. نوازندگان تمبک هنوز هم عمدتاً با روش قدیمی، گرم کردن روی آتش (یعنی گرم کردن پوست روی آتش) یا به تازگی، گرم کردن پوست با قرار دادن تمبک روی پدهای حرارتی برقی کوک می‌کنند.

گام به گام، تمبک به عنوان سازی جدی اعتبار کسب کرد. فعالیت‌های استاد تهرانی، در سراسر ایران و بسیاری از کشورهای دیگر، علاقه به تمبک را برانگیخت. تلاش‌های استاد تهرانی و سایر نوازندگان تمبک (به ویژه ناصر فرهنگ‌فر) تضمین کرد که تمبک جایگاهی مطمئن در موسیقی سازی داشته باشد. پیش از این هنرمندان، تمبک کمی بیش از یک مترونوم نبود! خوشبختانه، نویسنده می‌تواند بگوید که امروزه وجهه‌ عمومی تمبک واقعاً بسیار خوب است، هرچند کارهای بیشتری باید انجام شود. امروزه، بسیاری از نوازندگان جوان آن را می‌نوازند و تبلیغ می‌کنند. برخی از نوازندگان تمبک حتی شروع به ادغام تمبک در گروه‌های موسیقی تلفیقی کرده‌اند. شاید این نوع موسیقی مورد پسند کسانی نباشد که فقط موسیقی سنتی اصیل ایرانی را دوست دارند، اما با این حال، استفاده از این ساز در موسیقی تلفیقی فقط به معنای یک چیز است: محبوبیت بیشتر تمبک در سراسر جهان.

با قضاوت بر اساس تعداد تمبک‌های فروخته شده توسط سازندگان، تعداد کتاب‌هایی که در مورد تمبک نوشته می‌شود، و تعداد جوانانی که از آن لذت می‌برند، به نظر می‌رسد تمبک واقعاً آینده‌ای بسیار درخشان دارد. با این حال، به طور خاص تمبک به عنوان یک ساز تک‌نوازی نیاز به توسعه‌ بیشتر دارد تا بهترین جایگاه ممکن را داشته باشد.

نوازندگان تمبک در گذشته 

در ادامه مقاله تاریخچه تمبک ، فهرستی از برخی نوازندگان تمبک در گذشته آورده شده است:

آقا جان اول: وی نوازنده‌ بسیار مشهور تمبک در دوران قاجار بود، هرچند اطلاعات بیشتری در مورد او وجود ندارد.

سماع حضور: او نوازنده‌ بسیار مشهور تمبک و سنتور بود. پدرش، میرزا غلام حسین، کمانچه‌نواز بود. استاد سنتورش محمد صادق خان سرورالملک بود. پسر او، حبیب سماع حضور، به یک نوازنده‌ بسیار مشهور سنتور در زمان خود تبدیل شد. او شاگردان زیادی را تربیت کرد و همگی آنها نوازندگان بزرگی شدند. برخی از شاگردان برجسته‌ او عبارتند از آقا جان دوم، حاجی خان و محمدتقی خان.

آقا جان دوم: او نوازنده‌ بسیار مشهور تمبک بود. او بسیاری از نوازندگان سازهای دیگر از جمله میرزا عبداله، میرزا حسین قلی، درویش خان و ارفع الملک را همراهی می‌کرد. یکی از شاگردان برجسته‌ او پسرش، رضا روانبخش، که معلم استاد حسین تهرانی (پدر تمبک مدرن) بود.

رضا روانبخش: او نوازنده‌ بزرگ تمبک و پسر آقا جان دوم بود. یکی از شاگردان برجسته‌ی او استاد حسین تهرانی است که پدر تمبک مدرن به شمار می‌رود. او در سال ۱۹۴۱ درگذشت.

حاجی خان ضرب‌گیر: او نوازنده‌ بسیار مشهور تمبک و شاگرد سماع حضور بود. برخی بر این باورند که او پسر آقا جان اول است. شاگردان برجسته‌ او استاد عبدالله دوامی و استاد ابوالحسن صبا هستند. خالقی در کتاب خود می‌گوید که درویش خان (نوازنده‌ بسیار مشهور تار و سه‌تار) او را «مترونوم ارکستر» نامیده است.

بالاخان کليمي: او نوازنده‌ یهودی تمبک بود. او و پسرانش، استاد مرتضی‌خان نی‌داوود (نوازنده‌ تار) و موسی نی‌داوود (نوازنده‌ ویولن)، نوازندگان بسیار مشهوری بودند که قمرالملوک وزیری، خواننده‌ی نمادین زن ایران، را همراهی می‌کردند.

شیخ طاهر خراسانی (ضیاء الذاکرین): او خواننده و نوازنده‌ تمبک بسیار مشهوری بود. یکی از شاگردان او غلامحسین بنان (خواننده) است. او در سال ۱۹۵۳ درگذشت.

طَلعت خانم: تا جایی که من می‌دانم، او تنها زن نوازنده‌ تمبک در دوران قدیم است. اطلاعات بیشتری در مورد او وجود ندارد.

حسین کهندانی: او در سال ۱۸۹۵ به دنیا آمد. او تمبک و تصنیف را از استاد عیسی آقا باشی، استاد تمبک و تصنیف دوران قاجار، آموخت. او به مدت دو سال نزد بشیر خان (برادر درویش خان، نوازنده‌ مشهور تار و سه‌تار) به تعمیر سازهای موسیقی پرداخت و در این کار بسیار ماهر شد. کهندانی در سال ۱۹۷۵ درگذشت و در شهر قم به خاک سپرده شد.

دیگر نوازندگان تمبکی که در کتب تاریخی یافته‌ام به شرح زیر هستند: قلی خان شاهی، حاج احمد کسایی، آقا ضیاء رسایی، عیسی آقا باشی، اکبر خان، محمدحسین بیک، آقا جان کليمي، باقر خان (باقر لبو)، حبیب کاشي، نعمت‌الله خان صوبیگی، اصغر، کریم منجم باشی، مهدی قياسی، نصرالله خان مرشد، حسن باستانی نگار، میرزا علی آقا، اسماعیل قدیری، میرزا محمود محبت، حسین خان مال اندوغ، رضا قلی تجریشی، شکورالله خمسه‌ای، زمان خان، علی زاهدی، حبیب قاآنی، رحیم قاشقی، اسماعیل قدیری، مرشد حبیب‌الله کاشي و حاج احمد کاشي.

برخی از شاگردان استاد حسین تهرانی: جهانگیر ملک، محمد اسماعیلی، هوشنگ ظریف (نوازنده‌ تار)، هوشنگ مهرورزان، اصغر سبز، جمشید شمیرانی و ناصر فرهنگ‌فر.

نقش تمبک در موسیقی سنتی ایران

طبل تمبک قرن‌هاست که جزء جدایی‌ناپذیر موسیقی سنتی ایران بوده است. صدای عمیق و طنین‌انداز آن، ملودی سازهای سنتی زهی مانند تار و سه تار را کامل می‌کند، در حالی که شکل خاص و تکنیک نواختن آن، جذابیت بصری به آن می‌بخشد که آن را از سایر سازهای کوبه‌ای متمایز می‌کند.

محبوبیت ماندگار تمبک را می‌توان به تطبیق‌پذیری آن نسبت داد، زیرا از موسیقی سنتی عامیانه ایرانی تا پروژه‌های تلفیقی معاصر، در ژانرهای مختلف موسیقی جایگاهی پیدا کرده است.

قدمت تمبک ایرانی

برای درک کامل اهمیت تمبک، ضروری است که اهمیت فرهنگی آن را درک کنیم. تمبک فراتر از یک ساز موسیقی، نمادی از میراث ایرانی و مایه‌ی مباهات است. در این بررسی، به این موضوع خواهیم پرداخت که چگونه تمبک با سنت‌ها، مراسم و هنر روایتگری از طریق موسیقی ایران به هم پیوند خورده است.

نقش تمبک در موسیقی مدرن

تمبک که ریشه در سنت دارد، همچنین فضایی را در موسیقی مدرن برای خود باز کرده است. اکنون موسیقی‌دانان این ساز باستانی را در ژانرهای متنوعی، از کلاسیک تا تلفیقی، به کار می‌گیرند و به‌طور پیوسته، شکافی بین گذشته و حال را پر می‌کنند.

تفسیرها و تطبیق‌های مدرن

در سال‌های اخیر، تمبک با صدای منحصر به فرد و تطبیق‌پذیری‌اش، فراتر از مرزهای ایران محبوبیت پیدا کرده است و نوازندگان سراسر جهان آن را کشف کرده‌اند. این امر منجر به افزایش فروش سازهای تمبک شده است که برای سطوح مختلف مهارت و بودجه مناسب است. تفسیرهای مدرن از تمبک ممکن است شامل مواد و طرح‌های جدید باشد که نگاهی به روز را به این ساز باستانی ارائه می‌دهد. علاوه بر این، تمبک در ژانرهای موسیقی معاصر مانند جاز، موسیقی الکترونیک و فیوژن جهانی راه یافته است که نشان‌دهنده‌ تطبیق‌پذیری و جذابیت آن برای طیف وسیعی از نوازندگان و مخاطبان است.

حفظ و ترویج میراث موسیقی ایرانی

محبوبیت و تطبیق‌پذیری مداوم تمبک در صحنه‌ موسیقی جهانی، منعکس‌کننده‌ علاقه‌ی گسترده‌تر به حفظ و ترویج میراث موسیقی ایرانی است. یادگیری نواختن تمبک، ارتباطی با گذشته‌ غنی فرهنگی ایران برقرار می‌کند و در عین حال، بستری برای ابراز خلاقیت و همکاری فراهم می‌کند. همانطور که افراد بیشتری با زیبایی تمبک و صدای خاص آن آشنا می‌شوند، این ساز باستانی همچنان به جذب و الهام‌بخشی به نوازندگان و شنوندگان ادامه خواهد داد.

طبقه‌بندی و شباهت‌ها

تمبک ایرانی در دسته‌ی طبل‌های جامی شکل طبقه‌بندی می‌شود. برخی از سازهای مشابه تمبک عبارتند از: داربوکا در ترکیه و کشورهای عربی و زیربغالی در افغانستان.

علاوه بر این، برخلاف صنعتگری سنتی، برخی از تمبک‌ها به طور کلی از چوب‌های دست‌چین ساخته می‌شوند.

کاربرد تمبک چیست؟

تمبک، یک طبل جامی شکل که از ایران سرچشمه گرفته است، جایگاه مهمی در موسیقی سنتی ایران دارد. ضربات ریتمیک و الگوهای پیچیده آن با ضربه زدن به طبل با دست یا انگشتان به طور ماهرانه ایجاد می شود.

تفاوت با دیگر طبل‌های جامی شکل

طبل‌های جامی شکل در نقاط مختلف آسیا، شرق اروپا و آفریقا نواخته می‌شوند. اگرچه بین تمام طبل‌های جامی شکل شباهت‌هایی وجود دارد، تکنیک‌های نواختن تمبک با سایر طبل‌های جامی شکل متفاوت است.

ساختار تمبک

تمبک یک طبل تک‌سر به ارتفاع حدود ۴۵ سانتی‌متر با قطر پوستی حدود ۲۸ سانتی‌متر است. بدنه آن از یک تکه چوب سخت مانند گردو، توت یا زردآلو ساخته شده است. بدنه این ساز دارای گردنی باریک و قاعده ای پهن است. بدنه ممکن است دارای نقش و نگار حکاکی شده روی سطح آن باشد. پوست آن از پوست شتر یا بز ساخته شده است که کشیده شده و با چسب، میخ یا هر دو محکم می شود.

پوست این ساز دارای دهانه بزرگی است که امکان ایجاد صداهای بم عمیق و همچنین صداهای زیر مختلف را فراهم می کند. برخی از تمبک‌های مدرن دارای مکانیزم کوکی هستند که به نوازنده اجازه می‌دهد با چرخاندن پیچ یا دستگیره، کشش پوست را تغییر دهد. با این حال، اکثر تمبک های سنتی دارای کشش ثابتی هستند که با گرم کردن یا سرد کردن یا مرطوب کردن یا خشک کردن پوست قبل از نواختن تنظیم می شود.

کوک تمبک

تمبک دارای کوک یا سیستم تنظیم خاصی نیست. بلکه دارای محدوده ای از صداها است که به اندازه و شکل طبل، نوع و ضخامت پوست، کشش پوست، دما و رطوبت محیط بستگی دارد.

نوازنده می تواند با اعمال فشار انگشت بر قسمت های مختلف پوست هنگام نواختن، صدای تمبک را تغییر دهد. با این حال، تمبک برای نواختن نت های دقیق یا ملودی ها ساخته نشده است. در عوض، از آن برای ایجاد الگوهای ریتمیک و بافت‌هایی استفاده می‌شود که ملودی سازها را کامل می‌کند و با آنها تضاد ایجاد می‌کند.

محدوده قیمت ساز تمبک

قیمت تمبک بسته به کیفیت مواد استفاده شده و سطح مهارت کاردستی می تواند بسیار متفاوت باشد. برای مبتدیان، یک تمبک معمولا بین 3 تا 5 میلیون تومان قیمت دارد. با این حال، سازهای با کیفیت حرفه ای می توانند از 8 تا 24 میلیون تومان یا حتی بیشتر قیمت داشته باشند.

اندازه های مختلف تمبک موجود چیست؟

تمبک ها در اندازه های مختلف برای مطابقت با انواع سبک های نواختن و ترجیحات صدایی در دسترس هستند. رایج ترین اندازه ها عبارتند از: کوچک، متوسط و بزرگ.

صدای منحصر به فرد طبل جامی چوبی

تمبک به خاطر صدای دلنشینش که ویژگی های بیانگر شبیه به صدای انسان را نشان می دهد، شناخته شده است. این بحث به بررسی ویژگی های منحصر به فرد آکوستیک که به ماهیت قابل توجه آن کمک می کند، می پردازد.

نحوه نواختن تمبک

مانند هر ساز موسیقی دیگری، نواختن یک ساز موسیقی در ابتدا برای مبتدیان بسیار دشوار است. در این مرحله، اولین کاری که باید انجام دهید این است که با ساز موسیقی آشنا شوید. به عنوان مثال، در ابتدا، باید طرز نگه داشتن ساز و موقعیت نواختن آن را درک کنید. سپس، همانطور که سعی می کنید تمبک را بنوازید، به مرور زمان به طور اجتناب ناپذیری عادت خواهید کرد.

با تمرین منظم و آموزشی که می توانید دریافت کنید، می توانید به جایی برسید که بتوانید به مرور زمان به راحتی آن را بنوازید. بهترین توصیه ای که در این مرحله می شود این است که هر جزئیاتی را که یاد گرفته اید به طور فراوان تکرار کنید و زمانی که عادت کردید به سراغ مورد بعدی بروید.

تکنیک‌های تمبک

تکنیک‌های مختلفی در نوازندگی تمبک وجود دارد و همین امر باعث شده تا این ساز، سازی همه‌کاره و دارای صدایی غنی و متنوع باشد. برخی از این تکنیک‌ها عبارتند از: «تم»، «بک»، «پلنگ یا بشکن» و «ریز». بدون شک، تمبک یکی از پیچیده‌ترین و چندلایه‌ترین سازهای کوبه‌ای در جهان است.

تمبک با هر دو دست و با استفاده از قسمت های مختلف انگشتان، کف دست و مچ نواخته می شود. نوازنده طبل را به صورت مورب روی سینه خود نگه می دارد، به طوری که پای چپ گردن طبل را نگه می دارد و پای راست کمی خم شده است. بازوی چپ روی بدنه‌ طبل قرار می گیرد تا انگشتان بتوانند به راحتی به پوست برسند. دست راست آزاد است تا دور پوست طبل حرکت کند و از زوایای مختلف به آن ضربه بزند.

ضربات و صداهای مختلفی را می توان روی تمبک ایجاد کرد. در اینجا به برخی از آنها اشاره شده است:

• تم: این یک صدای بم است که با ضربه زدن نوک انگشتان به هم پیوسته به مرکز پوست با کف دست راست جمع شده (فنجانی شکل) ایجاد می شود. پاشنه‌ دست شما باید همزمان به لبه‌ طبل ضربه بزند و بلافاصله جدا شود.

• بَک: این یک صدای تیز است که با ضربه زدن لبه‌ پوست طبل با انگشت حلقه یا انگشت میانی و حلقه به صورت همزمان ایجاد می شود. انگشتان شما باید صاف و کمی به سمت داخل خمیده باشند.

• پلنگ: این یک صدای ضربه است که با ضربه زدن انگشت میانی به انگشت شست و رها کردن سریع آن روی لبه‌ پوست طبل ایجاد می شود. (بشکن)

• میانه: این یک صدای میانی است که با ضربه زدن به ناحیه‌ بین مرکز و لبه‌ پوست طبل با انگشت اشاره یا انگشت اشاره و میانی به صورت همزمان ایجاد می شود. انگشتان شما باید کمی خمیده باشند.
• ریزِ پر: این یک صدای لرزشی است که با ضربه زدن سریع لبه‌ پوست طبل با هر نه انگشت (به جز انگشتان شست) به صورت دایره ای ایجاد می شود. انگشتان شما باید شل و به هم نزدیک باشند.

اینها برخی از ضربات اولیه ای هستند که می توانید برای نواختن تمبک استفاده کنید. تکنیک های پیشرفته‌ بسیاری وجود دارد که شامل ترکیبات، تغییرات و تزیینات مختلف این ضربات است. شما همچنین می توانید با ضربه زدن حلقه های فلزی، سکه یا سایر اشیاء به بدنه یا پوست طبل، صداهای اضافی ایجاد کنید.

ترکیب این تکنیک ها منجر به ریتم هارمونیک تمبک می شود. این را می توان در یک طرف، روی پا یا زیر بازوی نوازنده نواخت. برای ایجاد ریتم از دست ها و نوک انگشتان استفاده می شود.

برای یادگیری بیشتر در مورد تمبک، می توانید فیلم تماشا کنید، کتاب بخوانید، به ضبط ها گوش دهید یا از یک معلم حرفه ای درس بگیرید. تمبک نه تنها یک طبل است، بلکه یک گنجینه‌ موسیقی است که می توانید از آن لذت ببرید و با دیگران به اشتراک بگذارید.

نکات تکمیلی نواختن تمبک

نحوه نشستن

اولین قدم برای شروع، نشستن راحت است. صندلی یا چهارپایه‌ای پیدا کنید که بتوانید روی آن راحت بنشینید. بعد از نشستن، تمبک را به طور ثابت و محکم بین زانوهای خود قرار دهید.

نحوه قرارگیری دست

هنگام گرفتن چوب طبل، مطمئن شوید که دست غالب شما (معمولاً برای راست‌دست‌ها، دست راست و برعکس) در بالا قرار دارد، در حالی که دست غیر غالب از پایین، تمبک را نگه می‌دارد. انگشتان خود را شل و نزدیک پوست طبل نگه دارید.

تسلط بر ضربه

ضربه زدن دقیق به تمبک شامل یادگیری ضربه اصلی به نام «تک» است. این تکنیک به استفاده از انگشت اشاره دست غالب شما برای ضربه زدن به پوست طبل و ایجاد صدایی واضح و طنین‌انداز نیاز دارد. برای بهبود کنترل و دستیابی به ضربات دقیق، این ضربه را به طور مداوم تمرین کنید.

کاوش در تغییرات صدا

با استفاده از تکنیک‌های مختلف ضربه زدن، برای ایجاد تغییرات صدا آزمایش کنید. سعی کنید برای صداهای نرم‌تر و ظریف‌تر از نوک انگشتان خود استفاده کنید و از مرکز انگشت اشاره خود برای صداهای بلندتر و تیزتر استفاده کنید.

کشف تغییرات صدا

با یادگیری ضرب‌ها و ریتم‌های ضروری که به طور رایج در موسیقی ایرانی استفاده می‌شوند، شروع کنید. به تسلط بر زمان‌بندی و لهجه‌های درون این الگوها توجه ویژه‌ای داشته باشید.

استفاده از انگشتان

با پیشرفت می‌توانید از انگشتان دیگر خود برای ایجاد تغییرات بیشتر در صدا استفاده کنید. با ترکیب انگشت حلقه دست غالب خود برای ایجاد تغییرات ظریف در صدا، آزمایش کنید.

بداهه‌نوازی و آزمایش

هنگام نواختن تمبک، برای بداهه‌نوازی و آزمایش آماده باشید. این ساز کوبه‌ای طیف وسیعی از گزینه‌های بیانگر را ارائه می‌دهد. لهجه‌ها و ترکیبات مختلف را برای توسعه سبک منحصر به فرد خود کاوش کنید.

گوش دادن و یادگیری

با گوش دادن و یادگیری از نوازندگان باتجربه تمبک، خود را در موسیقی ایرانی غرق کنید. لطفاً به تکنیک‌ها، زمان‌بندی و ظرافت‌های موسیقیایی آن‌ها توجه دقیق داشته باشید.

تمرین مداوم

مانند هر ساز موسیقی، تمرین منظم برای تسلط بر تمبک ضروری است. هر روز زمان مشخصی را برای تقویت مهارت‌های خود و توسعه حافظه عضلانی اختصاص دهید.

مزایای یادگیری نواختن تمبک

علاقه‌مندان به یادگیری نواختن تمبک، از کارگاه‌ها و کلاس‌های حضوری با استادان باتجربه تا آموزش‌های آنلاین و منابع آموزشی متنوع، می‌توانند از منابع متعددی در مسیر یادگیری خود بهره ببرند. این منابع انبوهی از اطلاعات را در اختیار هنرجویان قرار می‌دهند تا آن‌ها را در اصول تکنیک نواختن و الگوهای ریتمیک تمبک راهنمایی کنند.

معمولاً به افراد مبتدی توصیه می‌شود که کار خود را با یک تمبک ساده شروع کنند. این کار به آن‌ها کمک می‌کند تا با شکل، ساختار و صدای ساز آشنا شوند. با پیشرفت هنرجویان در یادگیری، آن‌ها می‌توانند تمبک خود را با نوعی حرفه‌ای‌تر، ساخته‌شده از مواد باکیفیت‌تر و با صدایی پخته‌تر ارتقا دهند.

یادگیری تمبک نه تنها فرصتی منحصر به فرد برای یادگیری یک ساز کوبه‌ای خاص است، بلکه درک عمیق‌تری از میراث موسیقی ایرانی را نیز به همراه دارد. با کاوش در تاریخچه‌ غنی و ریتم‌های سنتی تمبک، هنرجویان قدردانی بیشتری نسبت به بافت فرهنگی‌ای که این ساز دلنشین در آن تکامل یافته است، پیدا می‌کنند.

علاوه بر آموزش سنتی تمبک، بسیاری از نوازندگان معاصر در حال آزمایش تکنیک‌های نوآورانه و کشف زمینه‌های موسیقی جدید برای این ساز هستند. این هم‌نشینی رویکردهای قدیمی و جدید به تمبک، دنیایی از امکانات خلاقانه را می‌گشاید و نسل بعدی نوازندگان تمبک را برای گسترش مرزهای این ساز باستانی و انتقال میراث آن به آینده الهام‌بخش می‌کند.

امیدواریم این مقاله مقدمه‌ خوبی در مورد تمبک و نحوه‌ نواختن آن به شما ارائه داده باشد. تمبک ساز فوق العاده ای است که می تواند تجربه‌ی موسیقیایی شما را غنی کند و شما را با فرهنگ و تاریخ موسیقی ایرانی پیوند دهد.

نتیجه گیری

تمبک، با صدای منحصر به فرد و تکنیک نوازندگی بیانگر خود، قرن‌هاست که نوازندگان و مخاطبان را مجذوب کرده و به عنوان نمادی ماندگار از میراث موسیقی ایرانی شناخته می‌شود. با افزایش تقاضا برای ساز تمبک، می‌توان تفسیرهای سنتی و مدرن آن را برای فروش یافت و بدین ترتیب، اطمینان حاصل کرد که این طبل باستانی همچنان به شکوفایی و انطباق با چشم‌انداز موسیقی در حال تحول ادامه می‌دهد. با پذیرش تطبیق‌پذیری و تاریخ غنی تمبک، نوازندگان سراسر جهان از طریق هنر خود به حفظ و ترویج میراث فرهنگی ایران کمک می‌کنند.

تمبک چیزی فراتر از یک ساز موسیقی است؛ این ساز نمادی از فرهنگ، تاریخ و بیان هنری ایرانی است. تأثیر ماندگار آن در هر دو موسیقی سنتی و مدرن، جذابیت جاودانه‌ی آن را برجسته می‌کند. خواه یک عاشق موسیقی مشتاق باشید یا یک نوازنده‌ در حال پیشرفت، ورود به دنیای تمبک یک تجربه‌ با ارزش است.