نحوه نواختن عود؛ چگونه عود بنوازیم؟

عود یک ساز کلاسیک و تاریخی است. از گذشته تاکنون، مهارت های ساخت و نواختن عود در بین مردم رواج داشته است. بر خلاف گیتار، عود دارای «دسته‌ها» یا مجموعه‌هایی از دو سیم است که به آن صدایی غنایی و گسترده‌تر می‌دهد. اگرچه این ساز می تواند تا 13 دسته داشته باشد، اما برای شروع نواختن عود، یک عود 6 دسته ای گزینه خیلی بهتری است. هنگامی که اجزای اصلی ساز را مطالعه کردید، لحظه ای را به تمرین نگه داشتن و نواختن عود اختصاص دهید تا بتوانید صدایی تولید کنید. بعد، فرت های مختلف را در جدول نت مطالعه کنید تا بتوانید با موفقیت موسیقی عود را بخوانید! در نهایت، چند دقیقه را برای به خاطر سپردن نت های مختلف در یک قطعه موسیقی معمولی اختصاص دهید. با زمان، فداکاری و تمرین کافی، می توانید سفر نواختن عود خود را آغاز کنید!

قسمت 1 از 4: آموزش آناتومی و نحوه کوک ساز عود

1 . دسته را به منظور پیدا کردن جعبه گوشی ها، گوشی های کوک و فرت ها بررسی کنید.

عود خود را با احتیاط نگه دارید یا آن را روی یک سطح صاف قرار دهید تا بتوانید از نزدیک به قسمت های آن نگاه کنید. به دسته بلند و باریکی که از بالای ساز بیرون زده است، به همراه یک قطعه چوبی مورب بزرگ که به آن چسبیده است، نگاه کنید. قسمت جلویی دسته به عنوان فرت بورد شناخته می شود و با بخش هایی از خطوط موازی پوشیده شده است که به نام فرت (fret) شناخته می شوند. البته در بعضی از عود هایی که به تازگی ساخته می شوند، فرت ها دیگر وجود ندارند. قطعه چوبی زاویه دار به جعبه گوشی ها (peg box) معروف است و حداقل 6 گوشی (peg) به هر طرف متصل است.
* از گوشی ها برای کوک کردن دسته های مختلف (مجموعه دوتایی از سیم ها) استفاده می شود. از آنجایی که تعداد سیم ها در عود بیشتر از گیتار است، گوشی های موجود در عود نیز بیشتر هستند.
* فرت ها در نواختن عود به شما کمک می کنند همچنین در اجرای آکوردها و نت های خاصی مطابق با برگه نت موسیقی شما را یاری می کنند.

2 . پایین عود را بررسی کنید تا دسته ها، سیم گیر و خرک را پیدا کنید.

قسمت ضخیم و گرد ساز را که صدای عود از آنجا می آید، بررسی کنید. 6 دسته ساز را که شامل ۱۲ سیم است بررسی کنید. در مرحله بعدی از شروع یادگیری نواختن عود، بلوک مستطیلی و بلندی را که دسته ها به آن وصل شده اند، پیدا کنید. این بخش به عنوان سیم گیر و خرک شناخته می شود.
* قسمت گرد ساز عود به عنوان کاسه شناخته می شود، و قسمت صافی که بر روی کاسه قرار گرفته است، به عنوان صفحه شناخته می شود.
* اکثر عودها دارای کنده کاری های زیبایی روی چوب در مرکز ساز هستند که هنگام نواختن عود، نقش شبکه خروج صدا را بر عهده دارند و به همین نام نیز شناخته می شوند.
* یک عود 6 دسته ای دارای 12 سیم خواهد بود که در گروه های شش تایی جفت می شوند. یک عود 8 دسته ای دارای 16 سیم خواهد بود که در گروه های 8 تایی جفت شده اند. برای تأیید اینکه چه نوع عودی دارید، سیم های جداگانه را بشمارید.
آیا می دانستید؟ هر دسته دارای زیر و بم متفاوتی است که به آن اختصاص داده شده است. همانطور که از نام آن پیداست، عودهای 6 دسته ای دارای 6 نت اصلی هستند، در حالی که عودهای 8 دسته ای دارای 8 نت اصلی برای کوک هستند.
از چپ به راست، نت های پایه دسته ها، بر روی عود 6 دسته ای عبارتند از: G, C, f, a, d, g.
عود 8 دسته ای این دسته ها را یک قدم جلوتر می برد. از چپ به راست، نت های پایه دسته ها عبارتند از D, F, G, C, f, a, d, g.
حروف بزرگ نشان دهنده نت های زیر C میانی هستند، در حالی که حروف کوچک نشان دهنده نت های بالای C میانی هستند.

3 . هر سیم را جداگانه مضراب بزنید و به کمک یک تیونر الکتریکی گام را بررسی کنید. یک تیونر الکتریکی را روشن کنید و آن را نزدیک پایه عود قرار دهید. بر روی هر سیم مضراب بزنید تا صدایی ایجاد شود، و آن صدا توسط تیونر ارزیابی می شود. اگر تیونر الکترونیکی در دسترس ندارید، به جای آن می توانید یک برنامه تنظیم را در گوشی هوشمند خود دانلود کنید.
* Cleartune یک گزینه عالی برنامه تنظیم موبایل برای تلفن های iOS و Android است.

4 . برای تنظیم سیم هایی که از کوک خارج شده اند، گوشی تنظیم متناظر آن را بچرخانید.

تیونر را بررسی کنید تا ببینید کدام نت با کدام سیم منطبق می شود. اگر گام خیلی پایین است، گوشی تنظیم مربوط به آن سیم را در خلاف جهت عقربه های ساعت بچرخانید تا بالا بیاید. اگر گام خیلی بالا است، گوشی تنظیم مربوطه را در جهت عقربه های ساعت بچرخانید تا سیم را به درستی کوک کنید. به تنظیم همه سیم ها تا زمانی که کوک شوند ادامه دهید.

قسمت 2 از 4: نگه داشتن عود و مضراب زدن

1 . بند نگهدارنده را از روی شانه و کمر خود رد کنید و در زیر خود قرار دهید.

یک مکان راحت برای نشستن پیدا کنید. پاهای خود را از هم جدا کنید و بر روی زمین بگذارید و سعی کنید در وضعیت راحتی بنشینید. از یک بند کفش تیره برای بستن انتهای بند نگهدارنده در ابعاد 1.8 متری در 5.1 تا 7.6 سانتی متری استفاده کنید، سپس آن بند کفش را در امتداد لبه جعبه گوشی ها گره بزنید. از صندلی خود بلند شوید و انتهای شل بند را کاملاً زیر خود قرار دهید. سپس روی بند بنشینید تا هنگام نواختن عود بتوانید محکم‌تر ساز را نگه دارید.
* می توانید یک بند را به صورت آنلاین خریداری کنید.
* هرگز مجبور نیستید انتهای شل بند را به قسمتی از ساز وصل کنید، زیرا برای حمل عود شما طراحی نشده است.
* لازم نیست حتماً از بند استفاده کنید، اما ممکن است به شما کمک کند که هنگام نواختن عود خود، بتوانید آن را به درستی نگه دارید.

2 . برای نواختن عود، پایه آن را بر روی ران راست خود متعادل کنید.

برای اینکه هنگام نواختن عود بتوانید ساز خود را درست نگه دارید،  ابتدا عود را به صورت افقی نگه دارید و دسته ساز را به سمت شانه چپ خود زاویه دهید. کاسه عود را پیدا کرده و جای آن را روی ران راست خود محکم کنید، اجازه دهید ساز از شانه شما به سمت پایین تنه شما زاویه داشته باشد.
* صرف نظر از اینکه شما دست راست هستید یا دست چپ، انگشت گذاری عود نیز مانند گیتار، معمولاً برای انجام در یک موقعیت خاص طراحی می شود.
* هنگام نواختن عود، دست چپ شما نت ها و آکوردهای ساز را تعیین می کند، در حالی که صدای واقعی را دست راست شما تولید می کند.

3 . دسته عود را با دست چپ خود بگیرید.

برای نواختن عود دست چپ خود را به دور قسمت پایینی دسته ساز، خم کنید. انگشتان خود را خم نگه دارید تا بتوانید به سیم های بالایی نیز دسترسی داشته باشید. سعی کنید هنگام نواختن عود، دست خود را در وضعیتی منعطف و پنجه مانند نگه دارید تا بهتر بتوانید به تمام دسته ها برسید.
* سعی کنید در حین تمرین نواختن عود، دست چپ خود را در حالت خمیده نگه دارید. هنگامی که این کار برایتان تبدیل به یک عادت شد، پس از مدتی می توانید به راحتی در اطراف عود مانور دهید.

4 . با دست راست خود عود را به صدا در بیاورید.

تمرین نواختن عود را با حرکت دادن انگشت شست دست راست خود به سمت پایین شروع کنید. سعی کنید شست خود را در یک مسیر مستقیم بر روی سیم ها بکشید. انگشت خود را با یک حرکت تمیز و روان حرکت دهید تا صدایی پر جنب و جوش ایجاد کنید. به حرکت انگشت شست خود در جهت رو به پایین ادامه دهید تا سیم ها به ارتعاش در بیایند.
* اگر سیم بالایی را با نیروی کافی مضراب بزنید، ممکن است باعث ارتعاش سیم پایینی نیز در دسته شوید. این کاملاً خوب است!

5 . از انگشت اشاره خود برای مضراب زدن سیم پایین در دسته استفاده کنید.

با استفاده از دست راست، انگشت اشاره خود را روی سیم پایینی در دسته، به سمت بالا حرکت دهید تا صدا ایجاد شود. حرکت انگشت اشاره خود در جهت بالا را ادامه دهید تا صداها طنین انداز شوند.
* تولید صدا از عود را به طور متناوب، با انگشت شست و اشاره دست راست خود تمرین کنید.
* برای نواختن موسیقی های پیچیده عود احتمالاً نیاز است که از انگشتان بیشتری استفاده کنید، اما برای الان و برای شروع نواختن عود، تمرین فقط با انگشت شست و اشاره برای شما کافی است. به خود سخت نگیرید و آهسته پیش بروید.

قسمت 3 از 4: یادگیری نت ها و آکوردها با استفاده از جدول نت ها

1 . به هر دسته، نت های متفاوتی را ارجاع دهید.

نت های اصلی را که هر دسته در هنگام مضراب زدن آن، ایجاد می کند، مرور کنید. مقادیر نت ها را روی عود 6 دسته ای، از چپ به راست به صورت G, C, f, a, d, g شناسایی کنید. از چپ به راست، مقادیر نت ها را در عود 8 دسته ای به صورت زیر برچسب گذاری کنید: D, F, G, C, f, a, d, g. تمام تلاش خود را بکنید تا این مقادیر نت ها را به خاطر بسپارید، زیرا در اکثر برگه های نت‌ موسیقی، فهرست نمی‌شوند.

2 . حروفی را که با هر یک از خط های فرت مطابقت دارند، به خاطر بسپارید.

اگر عود شما دارای فرت است؛ از حروف الفبا برای برچسب زدن هر فرت از بالا تا پایین دسته عود استفاده کنید. بالاترین فرت را با عنوان “B” مشخص کنید، سپس به سمت پایین دسته ادامه دهید. به خاطر داشته باشید که هیچ برچسب “C” در نت های عود وجود ندارد – در عوض، از شکل حرف یونانی گاما (Γ) استفاده می‌شود، که همچنین شبیه حرف انگلیسی “r” کوچک است. فرت ها به صورت زیر ادامه می یابد: D, E, F, G, H, I, K, L, M, N.
* آهنگسازان اصلی، حرف J را درج نمی‌کردند؛ زیرا نمی‌خواستند نوازندگان آن را با فرت «I» اشتباه بگیرند.
* اگر حرف “A” در نت موسیقی مشخص شده است، یک آکورد باز را بدون فشار دادن دست چپ بر روی سیم، اجرا کنید.
آیا می دانستید؟ از آنجایی که ساز عود تاریخچه گسترده ای دارد، چندین نسخه مختلف از موسیقی و آکوردها وجود دارد که به عنوان جدول نت شناخته می شوند، و در برگه نت موسیقی نمایش داده می شوند.
جدول نت ایتالیایی از اعداد استفاده می کند تا به شما بگوید کدام نت ها را اجرا کنید.
جدول نت آلمانی نت ها را در قالب شبکه ای ارائه می کند.
جدول نت فرانسوی یکی از معروف‌ترین سبک‌های مورد استفاده در برگه نت‌های عود است و از الفبای لاتین و یونانی برای برچسب زدن نت‌ها و فرت‌ها استفاده می‌کند.

3 . از حروف الفبا برای برچسب زدن و شناسایی فرت های عود خود استفاده کنید.

به یک صفحه نت موسیقی عود نگاه کنید و تشخیص دهید که در میزان اول از کدام فرت ها استفاده می شود. از نوک انگشت اشاره، انگشت میانی و انگشت حلقه خود برای ایجاد نت ها و آکوردهای صحیح مشخص شده روی صفحه نت موسیقی استفاده کنید. به آرامی و با دقت کار کنید، موقعیت انگشتان خود را دوبار بررسی کنید تا مطمئن شوید که با نت آهنگ مطابقت دارند.
* به عنوان مثال، اگر اولین میزان یک آهنگ حرف “B” را در سمت چپ دارد، انگشت اشاره خود را روی این قسمت قرار دهید و آن را در اولین فرت از بالای دسته عود، در مرکز قرار دهید.

4 . با قرار دادن انگشتان خود بر روی خطوط فرت دوم و سوم، یک آکورد سی بنوازید.

با نواختن یک آکورد ساده بر روی ساز، انگشت گذاری های مختلف را یاد بگیرید. برای عود 6 دسته ای، انگشت اشاره خود را بر روی دسته سوم از از سمت چپ قرار دهید و آن را روی فرت C/Γ بگذارید. انگشت وسط خود را روی دسته بعدی، روی فرت D قرار دهید. در نهایت، انگشت حلقه خود را روی دسته بعدی و دوباره روی فرت C/Γ قرار دهید.
* تمام سیم ها را با دست راست خود مضراب بزنید تا یک آکورد C طنین انداز به دست آورید.
* عود ها معمولاً از سیستم آکوردی مشابه گیتار پیروی نمی کنند. در عوض، نت‌های یک آکورد با استفاده از حروف الفبا در جدول نت فرانسوی مشخص می‌شوند.

قسمت 4 از 4: نت خوانی پایه

1 . وقتی یک خط مستقیم بالای نت می بینید، نت را کامل اجرا کنید.

بالای برگه نت موسیقی را بررسی کنید و به دنبال یک سری خطوط مستقیم یا خطوط مستقیم با پرچم بگردید. هر زمان که یک خط مستقیم بالای یک حرف فرت مشخص، مشاهده کردید، نت را بنوازید و بگذارید به اندازه 4 ضربه یا هر چقدر که امضای زمان نشان می دهد طنین انداز شود.
* از آنجایی که موسیقی عود بسیار غنایی و رسا است، لازم نیست که همیشه نگران نگه داشتن نت ها برای مدت زمان مشخص و دقیقی باشید. در عوض، از این شاخص ها برای تشخیص ریتم آهنگ استفاده کنید.
* در موسیقی عود، نت های کامل همچنین به عنوان (semibreves) شناخته می شوند.
* به یاد داشته باشید: برگه نت موسیقی نت ها و آکوردهای یک آهنگ را نمایش می دهد. جدول نت به سادگی به شما کمک می کند تا نت ها و آکوردهایی را که دقیقاً برای نواختن نیاز دارید، رمزگشایی کنید.
آیا می دانستید؟ بسیاری از برگه نت‌های موسیقی نت‌های جداگانه ای را در بالای هر نت نمایش می‌دهند، تا نشان دهند که نت برای چه مدت پخش می‌شود.
برخی از موسیقی‌ها، به‌ویژه قطعاتی که توسط آهنگسازان انگلیسی نوشته شده‌اند، مقادیر نت‌ها را به صورت شبکه‌ای یا فرمت‌های متصل دیگر نمایش می‌دهند.

2 . هنگامی که خطی را با یک پرچم در کنار آن می بینید، نت را به اندازه 2 ضربه اجرا کنید.

هنگامی که یک خط مورب/پرچم از بالای خط مستقیم بیرون می‌آید، حرف فرت مشخص‌شده را حدود 2 ضربه بزنید. این نت را نگه دارید، اما آن را به اندازه طول یک نت کامل نگه ندارید.
* در برخی از برگه نت‌های موسیقی عود، ممکن است این نت ها را با عنوان مینیم مشاهده کنید.

3 . هنگامی که متوجه خطی با 2 پرچم شدید، سعی کنید یک نت یک چهارم را بنوازید.

هنگامی که از انتهای خط مستقیم، دو خط مورب بیرون زده است، یک تک ضرب استاندارد در آهنگ اجرا کنید. قبل از رفتن به قسمت بعدی آهنگ، فقط اجازه دهید این نت مقدار کمی طنین انداز شود.
* اگر با نت‌نویسی معمولی موسیقی آشنا هستید، این سیستم نت نویسی ممکن است برایتان گیج‌کننده باشد. در موسیقی عود، همیشه به یاد داشته باشید که یک نت با 2 پرچم، نت یک چهارم است نه نت یک شانزدهم.

4 . نت های یک هشتم و یک شانزدهم را هنگامی که 3-4 پرچم بر روی خط صاف قابل مشاهده است اجرا کنید.

وقتی که شروع به نواختن موسیقی پیشرفته‌تری می‌کنید، ممکن است با نت‌های سریع‌تری مانند نت‌های یک هشتم و یک شانزدهم مواجه شوید. هر خط مستقیمی را که حداقل 3 خط مورب در بالای آن وجود داشته باشد، جستجو کنید. هر زمان که این نت ها را می نوازید، اجازه دهید صدا پخش شود و بعد مستقیماً به نت بعدی منتقل شود.
* این نت ها در موسیقی سنتی عود به نام های quavers و semiquavers شناخته می شوند.

نکات
* اگر در مورد یادگیری عود جدی هستید، می توانید به صورت آنلاین، برای پیدا کردن یک مربی حرفه ای در نزدیکی خود جستجو کنید.
* با موسیقی مبتدی شروع کنید تا بر استفاده از انگشتان خود در نواختن عود، مسلط شوید. برای یافتن چند قطعه آسان برای یادگیری نواختن عود، اینجا را ببینید: http://www.lutesociety.org/pages/beginners.

جمع بندی

در پایان، نواختن عود برای نوازندگان و علاقه مندان، به طور یکسان یک تجربه ارزشمند است. صدای منحصر به فرد و اهمیت تاریخی این ساز به جذابیت و ارزش آن می افزاید. یادگیری نواختن عود نیازمند صبر، فداکاری و میل به کشف موسیقی گذشته است. چه به عنوان یک سرگرمی و چه به عنوان بخشی از یک حرفه، نواختن عود فرصتی منحصر به فرد برای ارتباط با تاریخ و موسیقی سنتی و در عین حال توسعه خلاقیت و مهارت های موسیقی را ارائه می دهد. بنابراین، اگر به فکر انتخاب این ساز جذاب هستید، ادامه دهید و شروع به نواختن کنید – ممکن است اشتیاق جدیدی به موسیقی و گذشته کشف کنید.