جیمبی (جمبه)

 

برای خرید جیمبی کلیک کنید

 

9 خرداد 1399

 

"درباره جیمبی بخونید"

 

 

جیمبی (Djembe) یه ساز کوبه‌ای مربوط به غرب آفریقا ست که به صورت سنتی از جنس چوب و با کشیده شدن پوست روی سطحش ساخته می‌شه. این ساز و ساز دونان (dunun) که همیشه اون رو همراهی می‌کنه؛ به طور سنتی فقط توسط مردها توی آفریقا نواخته می‌شدن و بر خلاف اون‌ها، سازهای کوبه‌ای دیگه، مثل شکره ( – shekereکدو تنبل خالی پوشیده شده با یه تور پر از مهره)کاریگنان (karignan – زنگ لوله‌ای) و کیزه کیزه (kese kese – جغجغه‌ای از سبد بافته شده) معمولا توسط زن‌ها نواخته می‌شدن. حتی امروز هم به ندرت می‌شه دید که زن‌ها توی آفریقای غربی جیمبی یا دونان بنوازن.

 

از افسانه

مدت‌ها پیش‌تر، انسان‌ها طبل رو نمی‌شناختن و شامپانزه‌ها اون‌ها رو در اختیار داشتن. توی اون زمان، خیلی قبل‌تر از اون که هر اسلحه‌ای وجود داشته باشه، شکارچی (تله گذار) بود به اسم سو دیِئو (So Dyeu) که رهبر همه‌ی تله‌گذار‌ها بود. شامپانزه‌ها معمولا نزدیک چادر اون میومدن. یه روز که او برای شکار رفته بود متوجه می‌شه که شامپانزه‌ها دارن میوه‌های درخت رو می‌خورن و در همین حین خودشون رو با طبل سرگرم می‌کنن. شکارچی با دیدن اون‌ها با خودش می‌گه که: (این چیزی که اون‌ها می‌نوازن زیباست. من برای اون‌ها یه تله می‌ذارم.) او چاله‌ای کند و تله‌ای روی اون گذاشت. روز بعد صدای گریه‌ی شامپانزه شنید؛ شامپانزه‌های پیر و جوون و بچه شامپانزه‌ها، همه گریه می‌کردن؛ شامپانزه‌ی درامر توی تله افتاده بود. شکارچی سگ خودش رو صدا می‌کنه و به جنگل می‌ره. شامپانزه‌ها با نزدیک شدن اون فرار می‌کنن و شامپانزه‌ی درامر رو پشت سرشون می‌ذارن. اون و درام توی تله افتاده بودن. شکارچی درام رو برداشت و اون رو با خودش به روستا برد. به همین دلیله که شامپانزه‌ها دیگه طبل ندارن و به جای اون روی سینه‌ی خودشون می‌کوبن و به همین دلیله که اون‌ها صدای گوگو (gugu) رو از خودشون تولید می‌کنن. این صدای واقعی درام نیست که امروز می‌شنویم؛ اون یه شامپانزه‌ایه که دیگه نفس نمی‌کشه و به سینه‌ی خودش ضربه می‌زنه.

 

استفاده از جیمبی توی مراسم‌های سنتی‌ای که توی روستا‌های کشورهای غرب آفریقا همرا با آواز و رقص برگزار می‌شه.

 

 

وقتی شکارچی به روستا رسید، طبل رو به رئیس قبیله داد و اون گفت ما زمان خیلی زیادیه که صدای این وسیله رو می‌شنویم اما تا به حال کسی اون رو ندیده بود. اما حالا تو اون رو برای ما آوردی. تو کار خیلی خوبی انجام دادی و حالا میتونی دختر اول من رو به همسری بگیری. از اون روز به کسانی که طبل می‌نواختن نوازنده‌ی تنبورین (tambourine player) می‌گفتن. پس ما به این شکل طبل رو به دست آوردیم. شامپانزه‌ها مردانی بودن که گمراه شدن، اون‌ها کارهای خطایی انجام داده بودن و به همین دلیل خدا اون‌ها رو تبدیل به شامپانزه کرد. اون‌ها امروز دیگه طبل ندارن و باید به سینه‌های خودشون ضربه بزنن.

 

گذر جیمبی در موسیقی

جیمبی یکی از شناخته‌ شده‌ترین‌ سازهای غرب آفریقاست. این ساز جامی شکل به صورت سنتی از چوب‌های سخت آفریقایی و پوست حیوانات ساخته می‌شه. از نظر سازشناسی غربی، درام توی دسته‌ی سازهای ممبرافون و زیر مجموعه‌ی ساز‌های کوبه‌ای قرار می‌گیره.

توی تصویر سه تا اندازه‌ی مختلف از سا دونان، ساز کوبه‌ای آفریقایی دیگه‌ای که خیلی وقته جمبی رو همراهی می‌کنه.

 

بعضی‌ها فکر می‌کنن که اسم جیمبی از بامانا (Bamana) توی مالی (Mali) اومده. اون‌ها برای صدا کردن و جمع کردن مردم از این جمله "Anke dje, anke be" استفاده می‌کنن که به معنی "همه دور هم جمع بشین" است. "Dje" به معنی "جمع شدن" و "be" به معنی "همه" است.که این اسم رو به این ساز به دلیل استفاده‌ش توی این مواقع دادن. اسطوره‌های بامانا به ما از ریشه‌ی این ساز می‌گن. طبق این افسانه‌ها گفته می‌شه که این ساز از پوست حیوانی که ترکیب گورخر و زرافه بوده و به اون جبراف (gebraffe) می‌گفتن، ساخته می‌شده. حداقل چند ده تا قصه‌ی مختلف در مورد این ساز وجود داره (مثل نمونه‌ای که بالا گفتیم) که توسط نوازنده‌های حرفه‌ای بازگو می‌شه و می‌شه گفت هیچ کس حقیقت رو درباره‌ی منشا اون نمی‌دونه. بر اساس تاریخ، ماندینکای (Mandinka) ماندن(Manden) به مالینکه‌ی (Malinke) مالی تبدیل شده و به طور معمول با اسم مانده (Mandé) بهشون اشاره می‌شه، منشا این ساز هستن.

جیمبی به احتمال زیاد سنی بین 400 تا 800 سال داره و توی دوره‌ی امپراطور مالایی توسط مردم مانده ساخته شده. این امپراطوری طبق تقسیمات امروزی، سنگال امروزی، جنوب موریتانی، مالی، شمال بورکینافاسو، غرب نیجر، گامبیا، گینه‌ی بیسائو، ساحل عاج و شمال گینه رو شامل می‌شده. مانده، این اسم رو به این دلیل داره که ساکنان اون ماندینکا (Mandinka) بودن (در ابتدا به صورت Manden’ka بوده که توی اون ka به معنی مردم بود). این امپراطوری اول به عنوان فدراسیونی از قبایل ماندینکا تاسیس شد اما بعدها گسترش پیدا کرد و بر میلیون‌ها نفر از هر گروه و قومی توی غرب آفریقا حاکم شد.

 

از جیمبی‌های تولید شده توی آفریقا که برای ساخت اون‌ها از چوب در ختان و پوست حیوانات استفاده می‌شه و به صورت سنتی به این اعتقاد دارن که روح تمام اجزا توی ساز وجود داره.

 

 

باور بر اینه که آهنگرها اولین کسانی بودن که شروع به ساخت جیمبی کردن و هر ساز رو به صورت سفارشی و جوری می‌ساختن که مناسب نوازنده‌ی اون باشه. این موضوع خیلی منطقی به نظر میاد چون اون‌ها کسانی بودن که درخت‌ها رو می‌بریدن. درست کردن درام یه کار معنوی بود و آهنگر‌ها باید به روح درختی که قطع کرده بودن، نذری تقدیم می‌کردن. برای درخت لنگو (lengue) باید قربانی داده می‌شد تا اجازه‌ی قطع اون رو برای ساخت جیمبی به دست بیارن. بعد از این که ساز آماده می‌شد اون رو به کسی که سفارش داده بود تحویل می‌دادن. سفارش دهنده یکی از اعضای طبقه‌ی جِلی (jeli) بود. جلی‌ها موزیسین‌هایی هستن که مسئولیت اون‌ها حفظ تاریخ شفاهی مردمشونه. این گروه هنوز هم با مسئولیت مشابه، توی غرب آفریقا حضور دارن. به شکل سنتی فقط کسانی که توی خانواده‌های جیمبی به دنیا میان اجازه دارن (یا علاقه دارن) که جیمبی بنوازن. طبقه‌های مختلف نام‌های خانوادگی‌ دارن که تا امروز هم باقی موندن. اگه مثلا شما توی یکی از خانواده‌هایی که فامیلشون جیمبی هست به دنیا اومده باشین؛ پس جیمبی ساز شما است و احتمالا این  وظیفتونه که اون رو یاد بگیرین و برای روستا اجرا کنین. طبقه‌ی جلی هنوز هم وجود دارن و مسئولیت موسیقی سنتی با اون‌ها ست. جلی‌ها توی مراسم‌های مذهبی مختلف، از جمله غسل تمعید، عروسی و گاهی حتی خاکسپاری، آواز می‌خونن و اجرا می‌کنن و اون‌ها معتمد موسیقی اجدادشون هستن.

آفریقایی‌ها به این اعتقاد دارن که هر طبلی سه تا روح داره. یک روح درختی که از اون ساخته شده، دو روح حیوانی که پوستش به طبل وصل شده و روح کسی که درخت رو قطع کرده یا کسی که اون رو ساخته و روی اون حکاکی کرده. البته باید این رو هم اضافه کنیم که احتمالا مهم‌ترین اون‌ها روح اجدادشون بوده.

 

تصویر نزدیک از حکاکی زیبایی که روی یه جیمبی ساخته شده توی گینه، انجام شده.

 

 

توی آیین‌ها، ممکنه که جیمبی مراسم رو شروع کنه و بعد خواننده و بقیه‌ی ساز‌ها به اون اضافه بشن. البته موسیقی می‌تونه کلا با شیوه‌ی دیگه‌ای هم شروع بشه. نوازنده‌ی جیمبی می‌تونه ضرباهنگ رو تغییر بده تا بتونه آهنگ رو عوض کنه و خواننده و نوازنده‌های دیگه با توجه به ریتمی که جیمبی به اون‌ها می‌ده، متوجه می‌شن که چه چیزی رو باید اجرا کنن. در همین حال کسانی که توی مراسم حضور دارن به صورت دایره‌ای می‌چرخند و می‌رقصند. رقصنده‌های سولو ممکنه که از گروه جدا بشن و با نوازنده‌ها رقص رو اجرا کنن. توی روستا‌های گینه و مالی خیلی اوقات این به شکل دیگه‌ای انجام می‌شه و به جای جمع شدن و مراسمی به این شکل؛ ابتدا کاری انجام‌ می‌شه و آوازی برای اون کار خونده می‌شه. اگه زنگ‌های مخصوص (bells) یا درام باس (bass drums (dunun)) وجود داشته باشن، اون‌ها به آواز اضافه می‌شن و بعد از اون‌ها نوبت جیمبی می‌رسه تا شروع به نواختن کنه.

 

 

چند صد سال بعد، بعد از این که کشورهای غرب آفریقا تونستن استقلال خودشون رو به دست بیارن؛ این ساز طرفدار‌های جدیدی پیدا کرد. برای برجسته کردن فرهنگ گذشته‌ی این کشورها، به جیمبی توجه فوق‌العاده‌ای نشون داده شد و از اون توی باله‌های ملی استفاده شد و به عنوان یه ساز سولو مورد توجه قرار گرفت. بر خلاف قبل که به عنوان یه ساز همراهی کننده با آواز یا رقص ظاهر می‌شد؛ حالا روی اجراهای تکی اون تاکید می‌شد و مورد توجه قرار می‌گرفت. خیلی از گروه‌های مدرن جیمبی فقط روی موسیقی جیمبی و دونان تمرکز دارن و با اغلب مواقع با رقص همراه نیستن و دیگه خبری هم از حضور آواز نیست. برای شنیدن موسیقی همراه با آواز و رقص و مردمی که به صورت دایره‌وار می‌چرخند و می‌رقصند باید سفری به روستا‌های آفریقایی داشته باشین.

 

تصویری از اجرای گروه باله‌ی آفریقایی (Les Ballets Africains) توی شهر بن (Bonn) آلمان – سال 1962

 

معمولا قد جیمبی بین 23 تا 25 اینچ (58.42 تا 63.5 سانتی‌متر) است اما مونه‌های کوتاه‌تر هم توی روستاهای مختلف آفریقا وجود داره و مورد استفاده است. البته می‌شه گفت که قد ایده‌آل برای جیمبی 24 ½  اینچ (62.23 سانتی‌متر) است و بچه‌ها معمولا از جیمبی‌هایی که ارتفاعشون بین 12 تا 15 اینچ (30.48 تا 38.1 سانتی‌متر) است استفاده می‌کنن و برای تقلید از معلم‌های بزرگسال خودشون، اون‌ها رو می‌بندن وبه صورت ایستاده می‌نوازن. خیلی از بچه‌ها توی آفریقا، نواختن طبل رو با قوطی‌های قهوه‌ی کنار جاده شروع می‌کنن و این مشابه همون کاریه که مثلا بچه‌های دیگه توی آشپزخونه و با قابلمه‌ها انجام می‌دن.

حتی تا دهه‌ی 1950 کسی خارج از موسیقی آفریقا غیر از کسانی که شیفته‌ی موسیقی آفریقایی بودن یا کسانی که با این ساز بزرگ شده بودن؛ این ساز رو نمی‌شناخت. فودبا کیتا (Fodeba Keita) از سیگویری گینه (Siguiri, Guinea)، کسی بود که تور باله آفریقایی (tour of Les Ballets Africains) رو توی سراسر دنیا به اجرا برد. اروپایی‌ها قبل از ساکنان آمریکای شمالی جیمبی رو کشف کردن و اون جا خیلی محبوب‌تر شد. در حال حاضر ژاپن داره به کشوری تبدیل می‌‌شه که جدیدا علاقه‌ی زیادی به موسیقی جیمبی و رقص سنتی اون نشون می‌ده و بعد از اون هم می‌شه به چین اشاره کرد.

توی موسیقی دنیای امروز، جیمبی داره به صورت جهانی شناخته می‌شه. مردم بیشتر از هر زمان دیگه‌ای به موسیقی‌های جهانی گوش می‌دن. به دلیل گسترش زیاد اجراهای باله و ارکستر‌های آفریقای غربی، به ویژه تا اواسط دهه‌ی 1980، این ساز محبوبیت زیادی تونست پیدا کنه.

جیمبی حالا توی دنیا ساز شناخته شده‌ایه و افرادی زیادی توی سراسر دنیا اون رو می‌نوازن. تصویر بالا مربوط به یه گروه نوازندگی جیمبی اهل سنگاپوره.

 

 

فیلم

این ساز توی فیلم‌های مختلفی توی ژانر‌های مختلفی حضور داشته که این‌ها هم باعث محبوبیت و شناخته شدن بیشترش شده.

توی سال 1991 مستند جیمبی‌فولا (Djembefola) توسط لورنت شوالیه (Laurent Chevallier) ساخته شد که توی اون داستان بازگشت ممدی کیتا (Mamady Keïta) به روستای محل تولدش بعد 26 سال نمایش داده می‌شه. بعد از اکران این فیلم برنده‌ی جایزه‌ی ویسلزاک (Wisselzak) و جایزه‌ی ویژه‌ی هیئت داوران جشنواره‌ی بین المللی فیلم مستند آمستردام (International Documentary Film Festival Amsterdam) و جایزه‌ی ویژه‌ی تماشاگران توی جشنواره‌ی فیلم مارسی شد و همه‌ی این‌ها جیمبی مورد توجه مخاطب‌های زیادی قرار داد.

طرح مربوط به جلد دی‌وی‌دی فیلم مستند جیمبی‌فولا.

 

 

در ادامه مستند موگوبالو (Mögöbalu) باز هم توسط شوالیه توی سال 1998 ساخته شد که توی اون فیلم‌های اجرای چهار استاد نوازنده یعنی ممدی کیتا (Mamady Keita)، سونگالو کولیبای (Soungalo Coulibaly)، فامودو کوناته (Famoudou Konaté) و دودنو نیای رز (Doudou N'Diaye Rose) دیده می‌شه.

توی سال 2007 فیلم درام مهمان (The Visitor) نامزد اسکار شد و جیمبی رو مورد توجه ببینده‌های جریان اصلی سینما و موسیقی قرار داد.

 

پوستر فیلم مهمان به کارگردانی تام مک‌کارتی (Tom McCarthy) که نامزد اسکار شد.

 

 

موسیقی غربی

جیمبی توسط هنرمند‌های مدرن زیادی از جمله کریک دو سولیل (Cirque du Soleil)، پال سیمون (Paul Simon) و تول (Tool) استفاده شده و این باعث افزایش شناخت و آگاهی مخاطب موسیقی غربی نسبت به این ساز شده.

قطعاتی که از جیمبی ضبط شده از هر آلت موسیقی آفریقایی دیگه‌ای بیشتره. از اواخر دهه‌ی 1980 تعداد زیادی قطعه‌ی ضبط شده با محوریت جیمبی پخش شده و این روند تا سال‌های اخیر بدون هیچ کاهشی ادامه داشته و این موضوع مهمیه چون تقاضای مخاطب غربیه که باعث تولید قطعات می‌شه و این یعنی این ساز علاقه‌مند‌های زیادی داره. تقریبا توی بازارهای آفریقایی هیچ قطعه‌ی ضبط شده‌ی خاصی برای جیمبی وجود نداره.

 

قصد تهیه‌ی جیمبی دارین؟

جیمبی از اون سازهای که توی سال‌های اخیر خیلی محبوب شده و یکی از پرکاشن‌هاییه که این روزها خیلی‌ها سراغش می‌رن. چند دهه قبل اگه شما جیمبی می‌نواختن معمولا دو تا حالت بیشتر نداشت؛ یا یه هنرمند آفریقایی بودن که استاد نواختن جیمبی بود و هر روز از کودکیش جیمبی می‌نواخت، یا این که یه هیپی‌طور توی یه گروه درام بودین که واقعا هم نمی‌تونست جیمبی بزنه. اما در حال حاضر این ساز جایگاه خوبی پیدا کرده و توی سراسر دنیا یه سری نوازنده‌هایی هستن که واقعا اون رو بنوازن. معمولا افرادی که سراغ جیمبی می‌رن رو می‌شه توی سه تا دسته تقسیم کرد. درامر‌ها که می‌تونن از اون به عنوان یه ساز انعطاف‌پذیر برای وقت‌هایی که نمی‌تونن درام‌کیت رو با خودشون حمل کنن، استفاده کنن. دارنده‌های استودیو‌های خونگی، که اون‌ها برای اضافه کردن یه رنگ متفاوت به صدا‌ها از جیمبی استفاده می‌کنن و بقیه آدم‌هایی که فقط از این ساز خوششون اومده و دوست دارن اون رو بنوازن. اما بر خلاف ظاهر ساده‌ش، وقتی اولش اون رو می‌گیرین می‌تونه نواختنش خیلی گیج کننده باشه. پس این‌جا یه سری توضیحات می‌دیم در مورد چیزهایی که دونستنشون کمک می‌کنه درک بهتری از این ساز داشته باشین.

 

مروری بر پیشینه

باور بر اینه که اصل جیمبی به مالی و حدود 800 سال پیش بر می‌گرده. به لحاظ تاریخی جیمبی سازی بوده که به صورت گروه‌نوازی توسط مرد‌ها استفاده می‌شده اما حالتی که از اون امروزه توی  غرب پذیرفته شده و استفاده می‌شه، بیشتر به صورت تک‌نوازیه. یاد گرفتن نوازندگی جیمبی توی آفریقا موضوع مهم و بزرگیه و چیزی مثل حق عبور داشتنه و فقط برای گروه خاصی مجازه که قبل‌تر هم بهش پرداختیم. مثل اکثر ساز‌ها برای شروع یادگیریش به جلسات آموزش خصوصی احتیاجه اما به هر حال ما خوش شانسیم که این روزها کلی ویدیوی آموزش آنلاین در دسترسمون قرار داره. همون جوری که در ادامه بهش می‌پردازیم در حال حاضر انواع خیلی متفاوتی از جیمبی‌ها توسط کمپانی‌های مختلف تولید میشن و به بازار میان؛ اما صدایی که شما می‌تونین با جیمبی به دست بیارین، بیشتر از وابسته بودنش به نحوه‌‌ی ساخت ساز به توانایی شما به عنوان نوازنده‌ی کوبه‌ای بستگی داره.

 

 

آناتومی جیمبی

هر جیمبی از چهارتا قسمت اصلی تشکیل شده:

بدنه‌ی چوبی (wooden shell)

پوست دباغی نشده (rawhide skin)

حلقه‌ها فلزی (metal rings)

طناب‌ها (ropes)

 

 

یکی از ویژگی‌های خاص جیمبی اینه که به شکل تعجب برانگیزی صدای بلندی داره و با توجه به اندازه‌ای که دارم می‌تونه صدای باس خیلی عمیقی رو به دست بده.

به هر حال، بیاین یه نگاه دقیق‌تر به هر کدوم از این بخش‌ها بندازیم.

 

بدنه‌ی چوبی

جیمبی از یه بدنه از جنس چوب سختی که حالت منحنی داره؛ درست شده و میزان باس بودن اون رو اندازه و شکلش تعیین می‌کنه. پوسته‌ی جیمبی که به شکل خمیده در میاد از یه تکه چوب درست می‌شه و چوب سخت ومتراکم می‌تونه بهترین عملکرد رو داشته باشه؛ چون، اون‌ها صدای بلندتری رو تولید می‌کنن. به شکل سنتی جیمبی از چوب‌های عجیب و خاصی که فقط توی غرب آفریقا پیدا می‌شن ساخته می‌شه. اما چون تهیه‌ی اون چوب‌ها خیلی سخت و محدوده؛ توی بقیه‌ی جاهای دنیا برای ساخت جیمبی از چوب‌های دیگه‌ای استفاده می‌شه که معمول‌ترین اون‌ها موارد زیر هستن:

ماهاگونی معمولی و ماهگونی آفریقایی (African and regular mahogany)

باروود (Barwood)

کهور آفریقایی (African mesquite)

ایروکو (Iroko)

زبان گنجشک آمریکایی (American ash)

 

قسمت داخلی به صورت ایده‌آل باید از صدف (scallops) و شیارهایی به شکل مارپیچی (shallow grooves) درست شده باشه؛ چون،  این الگو روی صدای ساز تاثیر می‌ذاره. همیشه سعی می‌شه تا قسمت داخلی ساز رو به صورت صاف و یک‌ دست تولید نکنن؛چون این باعث می‌شه که ساستین (sustain) ساز خیلی زیاد بشه.

 

 

بیشتر جیمبی‌هایی که میبینین توی یه اندازه معمول؛ یعنی با قطری حدود 13 یا 14 اینچ (33.02 یا 35.56 سانتی‌متر) ساخته می‌شن. اما نمونه‌های دیگه‌ای هم هستن که کمتر رایجن؛ اون‌ها توی اندازه‌های زیر درست می‌شن:

9 اینچ (22.86 سانتی‌متر) – که برای بچه‌ها تولید می‌شن.

10 اینچ (25.4 سانتی‌متر) – معمولا برای بزرگسال‌هایی که قد کوتاهی دارن پیشنهاد می‌شن.

12 اینچ (30.48 سانتی‌متر) – ساز استانداردیه که به بزرگسال‌های کوتاه‌تر از 6 فوت (182.88 سانتی متر) پیشنهاد می‌‌شه.

 

پوست دباغی نشده

به طور سنتی برای پوست جیمبی از پوست بز استفاده می‌شه. اما از حیوانات دیگه‌ای هم که امروزه توی آفریقا دسترسی بهشون راحته هم استفاده می‌‌شه؛ مثل:

بز کوهی

گاو

اسب

الان معلوم شده که پوست حیواناتی که زیاد خوراک داده نمی‌شن و توی مناطق گرمسیر زندگی می‌کنن، مثل همون‌هایی که توی آفریقا هستن، بهترین گزینه برای جیمبی هستن چون که چربی خیلی کمی دارن. اما به صورت تناقض آمیزی با این که بز نر چربی کمتری داره، اما پوست بز ماده ترجیح داده می‌شه چون بوی ناخوشایندی کمتری داره.

 

 

پروسه‌ی آماده کردن پوست به این شکله که اون رو روی یه شعله‌ی باز قرار می‌دان تا خشک و جمع بشه. بعد از اون برای حذف کردن موها می‌شه اون‌ها رو تراشید یا به وسیله‌ی آهک زدن، به صورت شیمیایی از بین برد. اما به طور کلی گفته می‌شه که استفاده از آهک پوست رو ضعیف می‌کنه و بنابراین لحن صدا رو خراب می‌کنه. زمانی که پوست رو به طبل وصل می‌کنن، سطح پوست بالای ستون فقرات بز (جایی که پوست ضخیم‌تره) وسط سر طبل قرار می‌گیره تا کوک اون تنظیم باشه. با این روش زمان نواختن ساز، هر دست به پوست یک طرف ستون فقرات ضربه می‌زنه. یک از مهم‌ترین عوامل توی تعیین صدا و کیفیت نوازندگی هر جیمبی خاص، ضخامت پوستیه که برای ساخت اون استفاده شده.

پوست ضخیم یا نازک؛ هر کدوم یه سری ویژگی‌ها به صدای ساز می‌دن.

ویژگی‌های پوست ضخیم:

صدای گرم‌تری تولید می‌کنه

اورتون بیشتری در ضربات به دست می‌ده

اجرای راحت‌تر فول‌تن (full tones)

اجرای سخت‌تر ضربات تیز

احساس سختی بیشتری روی دست ایجاد می‌کنن.

 

پوست نازک:

صدای تیزتر

اورتون‌های کمتر

در کل صدای بلندتری تولید می‌کنن

جیمبی‌هایی که توی کارخونه‌ها تولید می‌شن از مواد مصنوعی مثل فایبراسکین (FiberSkyn) به جای پوست حیوانات استفاده می‌کنن. این مواد اساسا پلاستیک هستن که با تقلید از ظاهر پوست تولید شدن.

 

حلقه‌های فلزی

سر جیمبی بین یه حلقه قرار گرفته و با یه حلقه‌ی دیگه که توی قسمت پایین ساز قرار می‌گیره؛ محکم شده. حلقه‌هایی که توی جیمبی استفاده می‌شه، شامل این موارد می‌شن:

حلقه‌ی بالایی – که به حلقه‌ی تاج معروفه (crown ring)

حلقه‌ی پایین – که به حلقه‌ی گوشت معروفه (flesh ring)

حلقه‌ای که روی بدنه قرار می‌گیره.

تا سال 1980 برای ساخت حلقه‌ها از چرم گاو استفاده می‌شد اما بعد از برای حلقه‌ها از فلز استفاده می‌شه.

 

 

 

طناب‌ها

درسته که تا دهه‌ی 1980 میلادی، معمول‌ترین شیوه‌ برای درست کردن طناب‌های جیمبی استفاده از چرم گاو و پیچوندن اون بود تا بشه ازش به عنوان طناب استفاده کرد؛ اما برای جیمبی‌های مدرن به طور کلی طناب‌هایی که از الیاف مصنوعی درست شدن، به کار می‌ره. اون‌ها به خصوص از نوعی طناب‌ به اسم کرنمانتلی (Kernmantle) استفاده می‌کنن. کرمانتل  به معنی طنابیه که مرکز اون با الیاف نازک‌تری تقویت شده و همون جوری که توی عکس می‌بینین توسط  یه غلاف خارجی هم محافظت می‌شه. طناب به کاررفته، معمولا بین 4 تا 5 میلی‌متر ضخامت داره و طناب‌های کم کشش یا ایستا ترجیح داده می‌شن.

در واقع، بیشتر طناب‌هایی که برای جیمبی استفاده می‌شن، مرکزی از جنس پلی‌استر (polyester) دارن که از 16 یا 32 تا رشته تشکیل شده و کششی حدود 5 درصد داره. مواد اولیه طناب که بتونن کشش خیلی کم یعنی کمتر از یک درصد رو به  دست بدن؛ مثل وکتران (Vectran) و اسپکترا (Spectra) خیلی کم به کار می‌رن و دلیلش هم هزینه بسیار زیاد تولید اون‌ها است.

 

 

 

چطور جیمبی رو سر هم می‌کنن؟

حالا که به قطعات اصلی جیمبی اشاره کردیم؛ بیایم یه نگاهی هم به وصل کردن همه‌ی اون‌ها به هم و ساخت جیمبی بندازیم. برای اتصال اون‌ها از دو شیوه‌ی مدرن و سنتی استفاده می‌شه. این جا به نحوه‌‌ی کار هر کدوم از شیوه‌ها می‌پردازیم.

 

شیوه‌ی سنتی: در ابتدا برای طناب‌ها و حلقه‌ها از پوست گاو استفاده می‌شه. توی این شیوه، یه حلقه دور چوب دوخته می‌شه و حلقه‌ی دیگه زیر حلقه‌ی اول قرار می‌گیره و گره‌ها حلقه‌ها و پوست رو متصل به هم نگه می‌دارن. از نوار دیگه‌ای برای ایجاد کشش بین حلقه‌ی بالایی و حلقه‌ی پایینی استفاده می‌شه و برای افزایش کشش، طناب رو با الگوهای الماس شکل (diamond shaped patterns) که به بافت مالی (Mali-weave) معروفه؛ می‌بافن. همین طور بعضی‌ها برای افزایش کشش، میخ‌های چوبی رو بین بدنه و طناب‌ها قرار می‌دن اما در حقیقت این روش چندان منجر به افزایش کشش و به دست اومدن پوست کاملا کشیده شده وخیلی سفت نمی‌شه؛ چون، مواد استفاده شده این اجازه رو نمی‌دن و این در نهایت باعث شده که پیچ (pitch) جیمبی‌های سنتی نسبت به جیمبی‌های مدرن، خیلی پاییتن‌تر باشه. برای همین نوازنده‌هایکه از جیمبی سنتی استفاده می‌کردن، سازهای خودشون رو قبل از اجرا به مدت بین 15 تا 30 دقیقه بالا آتش می‌گرفن تا به این شکل پوست کشیده و سفت بشه. خوشبختانه سیستمی که در حال حاضر برای ساخت جیمبی به کار می‌ره؛ این مشکل رو حل کرده.

 

شیوه‌ی مدرن: توی دهه‌ی 70، طناب‌های مصنوعی کم‌کم جایگزین طناب‌هایی که از جنس پوست گاو ساخته می‌شدن؛ شدن. از اون جایی که این طناب‌ها امکان این که پوست خیلی بهتر کشیده بشه رو فرهم می‌کردن؛ برای این که پوست پاره نشه، حلقه‌های استیل اضافه شدن. این سیستم به آرامی جایگزین شیوه‌ی قبلی شد تا این که توی دهه‌ی 90 تبدیل به استاندارد جدید طراحی و ساخت جیمبی شد. شیوه‌ی کارش به این صورته که حلقه‌ی تاج و حلقه‌ی پایین توسط طناب‌ها به هم وصل می‌شن و طناب دور حلقه‌ی بالا گره می‌خوره. با بستن این طناب تنشی اعمال می‌شه که به واسطه‌ی اون پوست کاملا کشیده می‌شه و روی لبه‌های جیمبی قرار می‌گیره. توی اوایل دهه‌ی 2000،‌ ایده‌ی وجود حلقه‌ی سوم هم وارد کار شد  و هدف این بود که با اضافه شدن حلقه‌ی سوم اصطکاکی حتی بیشتر از قبل ایجاد بشه تا پوست کاملا سر جاش ثابت بشه و اصلا دچار لغزش نشه. حلقه‌های مورد استفاده اغلب به دلایل مختلف از جمله جلوگیری از پوسته پوسته شدن، زنگ زدگی و همین طور به دلایل زیبایی شناختی، با پارچه‌های رنگی پوشانده می‌شن.

 

جیمبی‌های دارای قابلیت کوک شدن به صورت مکانیکی

 

اصلا کار ساده‌ای نیست که به یه طراحی ثابت برسین و ازش استفاده کنین اما تصمیم بگیرین دوباره اون طراحی رو کامل تغییر بدین و اصلاح بکنین. اما این دقیقا کاریه که برند رِمو (Remo) انجام داد. اون‌ها بیشتر برای درام‌هد‌هایی (drumheads) که تولید می‌کنن، معروف هستن و زمانی که تصمیم گرفتن خط تولید جیمبی‌های خودشون رو راه بندازن؛ تصمیم گرفتن که یه رویکرد کاملا جدید داشته باشن و تمرکز خودشون رو روی موضوعی که احتمالا مهم‌ترین مسئله‌ی طراحی سنتی بود گذاشتن؛ یعنی کوک ساز. این کار آسونی نبود. برای حل این مسئله رمو ابتدا ساختار کلی رو به صورتی تصور کرد که چوب رو تقریبا به طور کامل از اون حذف کنن و اون رو با فایبرگلاس (fiberglass)، پلاستیک ای‌بی‌اس (ABS plastic) یا مواد اختصاصی آکوستیک خودشون جایگزین کنن. بعد اون‌ها قسمت بالایی ساز رو مشابه اون چیزی که توی بانجو (bongos) و کونگا (congas) دیده می‌‌شه طراحی کردن که به این صورت هم کوک کردن اون ساده‌تر می‌شد و هم به راحتی قابل تعویض بود. اگرچه ممکنه توی طرح اصلی ساز تغییراتی ایجاد بشه و به نظر عده ای اصالت اون رو زیر سوال ببره؛ اما واقعیت اینه که این شیوه واقعا راحت‌تر و کارامدتره و خیلی از تولیدکننده‌ها هم معتقدن که وقتی اون رو با جیمبی‌های سنتی مقایسه می‌کنین، می‌بینین که صدای خودش رو حفظ کرده. از اون‌ جایی که کمپانی رمو محصول خودش رو چند دهه قبل عرضه کرد که خیلی هم موفقیت آمیز بود، کمپانی‌های مطرح دیگه‌ای هم تصمیم گرفتن تا جیمبی‌های خودشون رو با طراح‌هایی که به راحتی کوک می‌شدن تولید و به بازار عرضه کنن.

بیاین به چندتا از این جیمبی‌ها نگاه کوتاهی بندازیم.

 

جیمبی – تولید کمپانی رمو – مدل: Remo Key-Tuned Metalized Shell (دارای قابلیت کوک مکانیکی)

 

 

جیمبی – تولید کمپانی مینل – مدل: Meinl Floatune Djembe

 

 

جیمبی – تولید کمپانی لاتین پرکاشن یا ال‌پی – مدل: LP Galaxy Giovanni

 

 

کی و چطور جیمبی رو کوک کنیم؟

در حالی که مدل‌های قبلی که داشتیم ازشون صحبت می‌کردیم این جوری طراحی شدن که کوک کردنشون خیلی ساده باشه، اما برای کوک کردن جیمبی‌های سنتی نیاز به کمی تمرین است. اکثر منابع می‌گن که اگر صدای ضربه‌ی اسلپ (Slap) خشک نیست، ساز شما نیاز به کوک شدن داره. اگه نمی‌تونین تفاوت صدای اسلپ و ضربه باز (open tone) رو احساس کنین، احتمال خیلی زیاد جیمبی شما نیاز داره که کوک بشه. برای درک بهتر این موضوع و همین طور آشنا شدن با نحوه‌‌ی کوک می‌تونین ویدیو‌های مختلفی که در این مورد وجود داره رو ببینین.

 

 چند تا جیمبی با قیمت مناسب

در مرحله‌ی اول چندتا برند تولیدکننده‌ی سازهای کوبه‌ای هستن که همه چیز تولید می‌کنن، یعنی؛ مینل (Meinl)، رِمو (Remo) و توکا (Toca). این برند‌ها معمولا جیمبی‌های ارزون قیمت تا قیمت متوسط رو تولید می‌کنن.

خب تا حالا که به یه سری نکات کلی و مهم رو در مورد این که جیمبی چطور ساخته می‌شه و نواخته می‌شه، پرداختیم. تنها چیزی که مونده اینه که یه جیمبی مناسب با بودجه‌ای که دارین پیدا کنین و شروع به نواختن کنین. این جا به چندتا از مدل‌های محوب چند برند مطرح اشاره می‌کنیم تا با اون‌ها آشنا بشین و بتونین بهتر انتخاب کنین.

 

جیمبی – تولید کمپانی مینل (Meinl) – مدل: HDJ3

 

 

جیمبی – تولید کپانی توکا (Toca) – مدل: Freestyle Colorsound

 

 

جیمبی – تولید کپانی مینل – مدل: Meinl HDJ4-XL

 

 

این مدل‌ها بیشتر برای بچه‌ها یا کسانی که میخوان به صورت تفریحی این ساز رو یاد بگیرن و باهاش اجرا کنن مناسب هستن.

 

جیمبی‌های درجه یک

 

در مرحله‌ی بعدی، برندهایی وجود دارن که تخصص اون ها تولید و ساخت جیمبی است. اگه بخواین یه جیمبی خیلی با کیفیت با قیمیت خوب بگیرین، بهترین گزینه اینه که برین سراغ جیمبی‌های دست‌ساز آفریقایی، اما مشکل مهم اینه که اون‌ها رو نمی‌شه توی فروشگاه‌هایی که توی جاهای دیگه‌ی دنیا وجود داره پیدا کرد و حتی برای خرید آنلاین هم چندان جای معتبری وجود نداره، پس فقط در صورتی که مسافر آفریقا باشین می‌تونین یه جیمبی دست ساز خوب برای خودتون تهیه کنین!

اما شرکت‌هایی هم هستن که جیمبی‌ها رو به شیوه‌ی سنتی تولید می‌کنن، دو تا شرکت اصلی در این زمینه وجود داره: سیج‌مندرامز (Sageman Drums) پروژه‌ی قلب آفریقا (Africa Heartwood Project).

پروژه‌ی قلب آفریقا یه سازمان غیرانتفاعی است که هدفش مبازره با فقر توی قاره‌ی آفریقا از طریق فروش وسایل و تزئینات مختلف دستی و سنتی ساخته شده توسط صنعت‌گر‌های محلیه. اگر این امکان براتون وجود داشته تا از اون‌ها خرید کنین، می‌تونین مطمئن باشین که یه ساز دست‌ساز واقعی تهیه کردین و همین‌طور به خانواده‌های آفریقایی کمک کردین تا بتونن کسب و کار خودشون رو گسترش بدن.

اگر هم دنبال جیمبی‌های باکیفیتی که به راحتی قابل کوک شدن هستن، می‌گردین؛ به این مدل جیمبی‌ها توجه کنین.

 

جیمبی – تولید کمپانی لاین پرکاشن یا ال‌پی (LP) – مدل: LP Galaxy Giovanni Series

 

جیمبی – تولبد کمپانی: مینل – مدل: Meinl Floatune Djembe

 

 

جیمبی – تولید کمپانی: پِرل (pearl) – مدل: Pearl Elite

 

کمی در مورد نواختن جیمبی

 

جیمبی می‌تونه صداهای خیلی متنوعی رو تولید کنه و به همین دلیل هم انطباق‌پذیرترین بین درام‌ها محسوب می‌شه. بلندی صدای جیمبی میتونه تا  دسی‌بل باشه که این به اندازه‌ یه دریل مکانیکی می‌تونه بلند باشه. ریتم‌های پایه‌ای که با جیمبی اجرا می‌شن از سه‌ تا صدای اصلی تشکیل می‌شن، که شامل موارد زیر می‌شه:

باس (Bass) – صدای بم سازه که بین تا 65 تا 80 هرتز باشه.

تُن (Ton) – این صدا نه کاملا زیره و نهکاملا بم، یعنی توی پیچ متوسط قرار می‌گیره. بین 300 تا 420 هرتز.